سلامت میوه و سبزی

 میوه ها و سبزیجات، مواد غذایی پر مصرف هستند. سلامت میوه و سبزی در عدم آلودگی به مواد شیمیایی و میکروبی و آسیب های متنوع در زنجیره ی تولید و قابل مدیریت است. 

اگر تولید کننده از شرایط تولید محصول سالم آگاهی داشته باشد می تواند با انتخاب روشهای دقیق مدیریتی محصول با کیفیت و پر فروش تولید کند. تولید محصول سالم برای مصرف داخلی یا صادرات در سلامت جامعه و اقتصاد از اهمیت زیاد برخوردار است.

همه سبزی ها و میوه هایی که به روش معمول یا ارگانیک تولید شوند برای صادرات نیاز به دریافت گواهینامه سلامت و کیفیت محصول دارند.

داد و ستد ها بر اساس ضمانت تطبیق با شرایط تعیین شده از سوی کشورها انجام می شود. به این دلیل آگاهی از انواع منابع آلودگی در زمان تولید تا مرحله بسته بندی اساسی است.

استاندارد های جهانی یا منطقه ای مصرف کود و سم  در کشت معمول یا ارگانیک برای تضمین سلامت محصول تعیین شده اند.  استفاده از کود ها یا سموم تأیید نشده و به طور کلی دوز یا زمان نامناسب مصرف، عوامل آلوده ساز هستند.

در مراحل مختلف تولید تا برداشت و نگهداری در انبار تا بسته بندی، حفظ شرایط سالم توسط کارکنان و تجهیزات مورد استفاده نیز از اهمیت برخوردار است.

اهمیت محل تولید و نهاده ها در سلامت میوه و سبزی

برنامه تولید محصول با در نظر گرفتن بازار فروش و استقبال خریداران انجام می گیرد.

راهنمای تولید محصولات تازه سالم در سال ۲۰۱۹ میلادی در کشور نیوزیلند به اهمیت موارد زیر اشاره دارد.

برای شروع تولید سبزی و میوه سالم، شناخت وضعیت سلامت خاک از نظر وجود فلزات سنگین، پلاستیک، بیماری و بقایای کود، سموم دفع آفات و علف کش ها لازم است.

بررسی وجود دام و پرندگان در محیط تولید، همچنین انتخاب کیفیت مواد گیاهی کشت از نظر آلودگی های شیمیایی و بیماری ها در بذور و نشای مورد استفاده صروری است.

با شناخت سوابق بهره برداری از زمین یا گلخانه ها و اجرای آزمایش های معتبر از مناسب بودن شرایط محیطی و نهاده ها اطمینان حاصل می شود.

فهرست منابع آلودگی در تولید میوه و سبزی

• سابقه آلودگی زمین کشت یا گلخانه
• الودگی مواد گیاهی مورد استفاده شامل بذر و نشا
• نوع سموم و روش دفع آفات و علف کش ها
• وجود آفات، حیوانات و پرندگان
• امکان آلودگی مواد شیمیایی از هوا، آب و خاک
• کیفیت سیستم آبرسانی
• عدم نگهداری صحیح خودرو ها، تجهیزات و ابزار کار
• آلودگی سرویس های بهداشتی
• آلودگی محل و وسایل بسته بندی
• نواقص بهداشتی کارکنان خدماتی
• 

  دامها و پرندگان آبزی می توانند عامل آلودگی محصولات باشند

 

آزمایش سلامت محصولات غذایی

 

برای تأمین یک محصول سالم، هر یک از مراحل تولید تا بسته بندی نیاز به کنترل عوامل آلوده کننده دارد.

آزمایشها برای تشخیص مواد زیان آور در محصول، در مراحل پایانی تولید میوه و سبزی و پس از برداشت انجام می شود.

نمونه گیری از محصولاتی با زمان انبارداری کوتاه پس از برداشت، پیش از بسته بندی و زمان ارسال برای فروش اجرا می شود.

برای محصولانی که دوره انبارداری طولانی دارند، مانند سیب، نمونه گیری پس از برداشت و پس از پایان دوره انبار انجام می شود.

موادی با مشتقات مورفولین، که برای حفظ رطوبت انواع محصول و ماندگاری آن استفاده می شود، در اروپا مورد تأیید نیستند.

فهرست محصولاتی که برای ماندگاری و یا جذابیت واکس می خورند طولانی است. این فهرست شامل محصولات زیر است:

سیب، طالبی، خیار، بادمجان، مرکبات، انبه، خربزه، شلیل، پاپایا، هلو، گلابی،‌ آناناس، آووکادو

فلفل دلمه ای، کدوتنبل، سیب زمینی‌شیرین، گوجه فرنگی‌، شلغم

جلوگیری از بروز آلودگی ها در زمان شستشو و بستهبندی

اغلب سموم زراعی محلول در آب هستند و با شستشو از بین می رود.

برای کسانی که با فرآوری و بسته بندی میوه و سبزی تازه سر و کار دارند لازم است قبل از شروع کار دستان خود را ۲۰ ثانیه با آب گرم و  صابون بشویند.

میز یا سکوی کار و تخته و ابزار کار همیشه نیاز به شستشو و اطمینان از عدم آلودگی دارند.

ضدعفونی سطح محل کار و ابزار با محلول کلراین (یک قاشق چایخوری/ یک لیتر آب) انجام می شود.

میوه و سبزی با پوست ضخیم و/ یا واکس خورده با برس مناسب و آب روان تمیز می شود.

میوه های لطیف مثل توت فرنگی و سبزیجات برگی را با اسپری کردن آب روی میوه ها داخل صافی در یک ظرف پر از آب گرم تمیز می کنند.

وسایل و تجهیزاتی که در تماس مستقیم با محصولات قرار می گیرند باید قابل شستشو و ضدعفونی کردن باشند. این وسایل باید در برابر خطر آلودگی مواد خوراکی بخوبی نگهداری شوند.

در ایران نشان «سیب سلامت» به معنای تأییدیه از سوی سازمان غذا و دارو می باشد.

نشان سیب سلامت برای ارتقای سطح کیفی محصولات و رعایت حقوق مصرف کنندگان صادر می شود.

سلامت میوه و سبزی تازه در منزل

سبزی و میوه خریداری شده از بازار ممکن است دارای بقایای مواد زیان آور اعم از سموم یا واکس یا آلودگی میکروبی باشند.

شستشوی سبزی و میوه تازه برای از بین بردن مواد مضّر لازم است. مدت نگهداری آنها با شستشوی مناسب بهتر می شود.

روش شستشو با نوع محصول تفاوت پیدا می کند.

برای مثال شستشوی میوه ها وسبزی ها که پوست ضخیم تر دارند مثل سیب، خیار یا کدو با محلول آب و سرکه (به نسبت ۱ فسمت سرکه ۳ قسمت آب) یا یک پیمانه سرکه و یک قاشق جوش شیرین در آب توصیه می شود.

برس زدن و آبکشی برای محصولات با پوست ضخیم توصیه شده است.

در شستشوی میوه لطیف و سبزی برگی بهترین کار قرار دادن این مواد در صافی و چند بار وارد کردن آن در ظرف محتوی آب و سرکه است.

پس از پاک شدن آب از ذرات اضافی، آبکشی در صافی با آب روان انجام می شود.

گرفتن رطوبت اضافی روی حوله کاغذی یا دستمال تمیز آشپزخانه بر نگهداری خوب مواد شسته شده تأثیر دارد.

تهیه اسپری خانگی

۱- یک فاشق غذاخوری سرکه و یک و نیم قاشق غذاخوری آب لیموترش در یک و نیم فنجان آب را در ظرف اسپری تمیز می ریزند و بهم می زنند.

این مخلوط را روی میوه و سبزی اسپری و بعد آبکشی می کنند.

۲- برای تهیه اسپری ضد میکروب از مقدار یک قاشق پودر آب اکسیژنه در ۴ لیتر آب (= غلظت ۳٪) استفاده می شود.

میوه یا سبزی را به مدت حدود ۱۵-۱۰ دقیقه در این محلول قرار می دهند و پس از آبکشی کامل، آب شستشو را می گیرند.