هر قطره آب

دسترسی به آب از مسایل اقلیم ایران است. بررسی ها نشان می دهد که قدیمی ترین آب انبار ایران با پیدایش نخستین تمدن های ایران زمین همراه بوده است.

آب در اقلیم ایران

در باورهای باستانی ایرانیان، اهورامزدا هریک از نمادهای طبیعت را در یکی از گاهنبارها آفریده است، به این ترتیب که نخست آسمان، سپس آب، زمین، گیاهان، جانوران و در پایان انسان آفریده شد.
آب، پس از آسمان بوجود آمد.

فرشته ی آب

نگهبانی آب را در دوره ی باستان به فرشته ی آب ها و پاکی، آناهیتا، نسبت می دادند.

نام آناهیتا با آب و آبادانی آمیخته است. در ایران باستان، آب به دلیل حیات بخش بودن و پاک کنندگی طبیعی قداست ویژه ای داشته و آناهیتا فرشته ی پاسدار آب های زمینی، نماد زایش، زیبایی و همه ی خوبی ها بوده است.

بگو به من خبر دهید اگر آب [آشامیدنى] شما [به زمین] فرو رود چه کسى آب روان برایتان خواهد آورد. (قرآن کریم آیه ۳۰، سوره الملک – جزء ۲۹ )

هنر و مهندسی آب در ایران

فن آوران سرزمین باستانی ما، اولین مردمانی بودند که دانش مهندسی آب را بوجود آوردند و آن را به شمال هندوستان، شمال آفریقا و اسپانیا بردند.
آثار شگفت انگیز باقی مانده از شبکه های آبیاری باستانی، قنات ها، جوی بندی ها و آب انبارها، نمایانگر موفقیت ذهن خلاق مردمان این سرزمین برای دسترسی به آب است.

مدیریت آب و تمدن ایران

دسترسی به آب از مسایل اقلیم ایران است. بررسی ها نشان می دهد که قدیمی ترین آب انبار ایران با پیدایش نخستین تمدن های ایران زمین همراه بوده است.

گفته شده که قدمت مخزن آب انبار شهر ایلامی دوراونتاش در محوطه ی چغازنبیل (در ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر تاریخی شوش در استان خوزستان) به نیمه اول هزاره دوم قبل از میلاد مسیح باز می‌گردد.

جهش چشمگیر ایرانیان مدیون قنات یا کاریز و آب شناسی اصولی بوده است. یک دریاسالار پارسی هخامنشی به نام اسکیلاکس بود که هنگام اقامت در مصر،  فنون احداث کاریز را به مصریان آموخت.

بیش از ۳۰۰ سازه آبی : انواع سد، پل، پل بند، حمام، آبراهه، آسیاب، انهار، تونل، قنات و … در استان خوزستان شناسایی شده که از نظر تعداد و قدمت، غنی ترین منطقه در جهان به شمار می رود.

آب انبار های ایران در اغلب نقاط ایران از ساری و گرگان گرفته تا طبس، نراق و اراک و یزد و فارس و سیستان، پراکنده است. بسیاری از معماران دنیا، آب انبار های ایران را شاهکار های معماری آبی جهان می دانند.
از معروفترین آب انبارهای ایران باید به آب انبار رستم گیو، آب ‌انبار شش ‌بادگیر و آب ‌انبار تکیه امیر چخماق در شهر یزد اشاره کرد.
تکیه امیر چخماق در سال ۱۳۳۰ و مسجد امیر چخماق در سال ۱۳۴۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیدند. میدان امیر چخماق، یکی از شاخص ‌ترین مجموعه ‌های تاریخی و گردشگری در شهر یزد محسوب می ‌شود.

آب در زندگی مدرن ایران

آب ماده زندگی است. بدون آب زندگی و تمدن بشری وجود نخواهد داشت. علاوه بر انسان همه ی موجودات برای انجام اعمال حیاتی و زنده ماندن به آب نیاز دارند.

امروز، اهمیـت و کـاربرد آب در فعالیـتهـای مختلـف اقتصادی , این ماده ی حیاتی با ارزش را به یک کالای اقتصادی و کلید توسعه پایدار تبدیل کرده است.

چرا آب کم است!

جغرافیای خشک و وابسته به بارش در ایران، برداشت آبهای زیر زمینی از چاه ها، هدررفتن آب در روش کشاورزی سنتی، استفاده غیراصولی از آب­های زیرزمینی، بهره برداری نادرست از منابع طبیعی شامل جنگل ها و برکه ها، افزایش جمعیت و رشد بی رویه محدوده ی شهر ها، روش مصرف آب در واحدهای مسکونی، لوله­‌کشی های غیراستاندارد، تغییرات آب و هوایی در کره زمین.

اگر آب نباشد :

بی آبی مستمر، کاهش تولید محصولات غذایی، تخریب محیط زیست، آلودگی و معضلات بهداشتی، مرگ گونه­‌های جانوری و گیاهی، بیابان­‌زایی و گردوغبار، بیکاری و عواقب اجتماعی…

هنر نگهداری آب در خانه ایرانی

حوض‌ها با کاشی‌های آبی فیروزه‌ای هویت خانه های ایرانی است. در قدیم ساخت حوض و استخر در حیاط خانه برای تآمین، نگهداری و بهره مندی از حضور آب بوده است.

متوسط مصرف سرانه آب

طبق گزارش بانک جهانی، ایران از میان ۱۹۲ کشور جهان ، از لحاظ منابع آبی در جایگاه ۶۲ قرار دارد (۱۲۹ میلیارد متر مکعب) اما با توجه به جمعیت بالای کشور، سرانه منابع آب در کشور  از ۱۲۲ کشور دیگر دنیا کمتر است. میانگین سرانه منابع آب در جهان ۳/۶ برابر ایران است.

مصرف خانگی بین ۷۵ تا۱۵۰ لیتر در روز به ازای هر نفر است. این مقدار یعنی متوسط مصرف سرانه عمومی۱۰ الی۲۰ لیتر به ازای هر نفر در روز است. متوسط مصرف سرانه تجاری و صنعتی،۱۰ تا ۴۵ لیتر در روز به ازای هر نفر است. مجموع این اعداد را باید با متوسط تلفات جمع کرد.
برای محاسبه ی تلفات آب، معمولاً ۲۰ درصد به مصرف سرانه حساب شده اضافه می شود.

چطور آب کمتر مصرف کنیم؟

وقتی همه اعضای خانواده از اهمیت بحران کمبود آب آگاه باشند، صرفه‌جویی در مصرف آن به مسئله‌ای طبیعی در خانه تبدیل خواهد شد. علاوه بر انتخاب عادات صرفه جویی در خانه، می توانیم با نصب شیرآلات مناسب به میزان قابل‌توجهی در مصرف آب ماهیانه خانه‌ صرفه‌جویی کنیم.

در شرایط کمبود آب، جانوران و البته گیاهان که قادر به جا به جایی نیستند فراموش نکنیم. گیاهان حلقه ی اساسی برای چرخه ی زندگی روی زمین هستند.

آبیاری گیاهان

از میان روشهای آبیاری مدرن توصیه شده روش قطره ای از نظر اقتصادی و محیطی بهترین گزینه برای صرفه جویی در مصرف آب است و بر دیگر روشها ارجحیت دارد.

توصیه برای آبیاری

آبیاری بارانی آب را به همه ی نقاط پراکنده می کند و بهترین روش برای چمن است. در شرایط کمبود آب، آبیاری چمن با آب تصفیه شده توصیه نمی شود. با این اوصاف در فضای باغ و باغچه منزل از کاشت چمن در کمترین سطح و از گیاهان «خشکی پسند» و مقاوم به کم آبی استفاده شود.

انتخاب یک روش آبیاری به سلیقه شخصی و امکانات ما بستگی دارد. از طرفی با کاهش بارندگی، شرایط کم آبی و افزایش قیمت آب، انتخاب ما باید اقتصادی و مفیدتر باشد.

قطره قطره آب!

با استفاده از آبیاری قطره ای از هدر رفتن آب جلوگیری می شود، آب به اندازه لازم در دسترس گیاه قرار می گیرد، هرز نمی رود یا تبخیر نمی شود و در محل جذب می شود.

با استفاده ازمالچ (خاکپوش) ساختمان و رطوبت خاک حفظ می شود، علف های هرز کاهش پیدا می کند و آفات وبیماریهای قارچی و باکتریایی رشد نمی کنند.

• اگر می توانیم برای درختچه ها و درختان سیستم آبیاری قطره ای روکار یا زیر سطحی نصب کنیم. در غیر این صورت درختان را با استفاده از باریکه ای از شلنگ (برای آبرسانی تا عمق ۳۰ سانتی متر) به مدت ۲ ساعت آبیاری کنیم. برای مرطوب شدن این عمق نیاز به ۶۰ لیتر آب در هر آبیاری داریم.
• از خاکپوش استفاده کنیم تا رطوبت خاک را نگهداریم.
• سطح چمن را کاهش بدهیم، در هر ۸-۵ روز و در عمق آبیاری کنیم. چمن را زود به زود کوتاه نکنیم.
• برای کشت سبزیجات حداقل ۵۰ لیتر آب در متر مربع در هفته لازم است. از روش آبیاری در محل ریشه ها استفاده کنیم.
• درختان، گلها و گیاهان بومی یا سازگار با محیط کم آب را شناسایی و در منظر خانه استفاده کنیم.
• روی سطوح موزائیک، مسیر عبور و مرور آبپاشی نکنیم. برای اینکار بیشتر از جارو کمک بگیریم.
• زمانی که باران می بارد، آب باران را در بشکه جمع آوری و استفاده کنیم.

هر قطره آب در فضای سبز

در اثرکمبود آب در جهان، صرفه جویی در هر قطره آب در تولید و عرضه گیاهان مقاوم به شرایط خشک و کم آبی مورد توجه قرار گرفته است. سبک طراحی خشک منظر «Xeriscape» برای ایجاد فضای سبز با این گیاهان مقاوم و معمولأ بومی در هماهنگی با عناصر طبیعی مانند سنگ و شن بکار می رود.

در ایجاد فضای سبز خشک منظر (Xeriscape)، فقط از سیستم آبیاری قطره ای یا تراوشی که متناسب با صرفه جویی و برای کاهش مصرف آب است استفاده کنیم.