تاریخچه کشت سیب زمینی

گیاه سیب زمینی ( .Solanum tuberosum L)، بیش از ٨۰۰۰ سال پیش برای قوم اینکا (Incas) درکوههای آند(Andes) آمریکای جنوبی شناخته شده و یکی از مواد خوراکی مهم این قوم بوده است. اینکاها، برای بقای خود در برابر گرسنگی و قحطی از پودر سیب زمینی استفاده می کردند.

اهمیت شناخت گیاه سیب زمینی

مردم کوهستان های آند از گیاه سیب زمینی تغذیه می کردند. آنها در تهیه پودر سیب زمینی از یخبندان شب و گرمای روز بهره می بردند.

در نیمه اول قرن شانزدهم میلادی، اسپانیایی ها پس از فتح آمریکای جنوبی در ابتدا به اهمیت”پاپا” (نام بومی گیاه سیب زمینی) واقف نبودند و توجه آنها فقط به طلا و نقره سرزمین جدید معطوف بود.

ادامه سفرهای طولانی دریایی و ابتلای ملوانان به بیماری اسکوربوت (ناشی از کمبود ویتامین C) باعث شناخت ارزش و گسترش مصرف سیب زمینی در اوایل قرن ١۶ میلادی شد. از آن پس کشتی های اسپانیایی هنگام بازگشت از آمریکای جنوبی، سیب زمینی را همراه با طلا به اروپا می آوردند.

ورود سیب زمینی به اروپا

مردم اروپا در سال ١۵۵۳ برای نخستین بار با نام “پاپا” آشنا شدند و در متون خود به آن اشاره کرده اند، اما به دلیل شایعات نادرست در مورد سمی بودن سیب زمینی و عدم آشنایی با روش کشت از آن استقبال نشد تا این که ابتدا توسط افراد کم درآمد و دهقانان تنگ دست به مصرف رسید و بتدریج گسترش یافت.

در قرون ١۷و ١٨ میلادی گرسنگی امری رایج بود. در جنگهای ویرانگری که باعث از بین رفتن یا خسارت به محصول گندم در اروپا می گردید و مردم با قحطی و گرسنگی مداوم روبرو می شدند فقط محصول زراعت سیب زمینی بود که در زیر خاک باقی می ماند و برای تغذیه مردم استفاده می شد.

اهمیت تأمین ذخیره غذایی اولین بار در قرن ١٨ میلادی مطرح شد.

در سال ١۷۷١، در پاسخ به سوالی از طرف آکادمی علوم بوزانسون در فرانسه مطرح شد که چه محصولی می تواند اروپا را از قحطی نجات دهد. اکثر آنها سیب زمینی را پیشنهاد نمودند.

در نتیجه زمین های بیشتری به کشت این گیاه پر محصول اختصاص داده شد و از آن مصرف این محصول جدید نقش موثری در افزایش جمعیت اروپا و ایجاد امنیت غذایی یافت. در نهایت در قرن ١٩میلادی به عنوان یک ماده غذایی با اهمیت برای تهیه خوراک های لذیذ و اشتها آور مورد استقبال واقع شد و کشت سیب زمینی گسترش یافت.

نقش سیب زمینی در تحولات تاریخی

سیب زمینی در تحولات تاریخی جهان نقش داشته است. شاید یکی از بزرگترین وقایع تاریخی جهان که سیب زمینی در آن نقش اول را داشت مربوط به ایرلند در سالهای ١٨۴۵ تا−١٨۴٩میلادی است. آن زمان سطح زیر کشت سیب زمینی ایرلند نزدیک به یک میلیون هکتار بود و بروز بیماری تا آن زمان ناشناخته ای (فیتوفتورا Phytophtora infestans ) زراعت این محصول را به نابودی کشاند. ا

نتقال این بیماری به سایر نقاط در اروپا نیز مشاهده شد. گرسنگی در ایرلند جان بیش از یک میلیون نفر را گرفت و بیماری سیب زمینی موجب موج بزرگ مهاجرت دو میلیون نفر از مردم این کشور عمدتأ به آمریکای شمالی شد. ا

اهمیت موضوع نجات زراعت و محصول خوراکی، به تلاش فراوان برای توسعه و پیشرفت روشهای مبارزه با آفات ناقل بیماری، پیدایش سموم موثر و ایجاد استانداردهای کشت و تجارت محصولات غذایی در جهان انجامید.

ورود سیب زمینی به ایران

گیاه سیب زمینی در دوران فتحعلی شاه قاجار، بوسیله انگلیسیها، وارد ایران و بتدریج کشت آن معمول شد. در سال ١۳۳٩ که تحقیقات سیب زمینی در کشور پایه ریزی شد، زراعت این گیاه در سطح ٢۳۰۰۰ هکتار و متوسط عملکرد محصول ۴/۷ تن در هکتار بود.

تحقیقات سیب زمینی در ایران

با اجرای تحقیقات مربوط به ارقام سیب زمینی، شناسایی مناطق مناسب کشت و آموزش روش تولید در کشور این محصول با استقبال زارعین و مصرف کنندگان روبرو شد.

عملکرد زراعت گیاه سیب زمینی در ایران به ۳۰ تن در هکتار رسیده و به عنوان یک زراعت پر سود در بخش تولید کشاورزی مطرح است.

افزایش تولید و حفظ کیفیت خوراکی محصول سیب زمینی به سلامت جامعه کمک کرده است. در حال حاضر علاوه بر تأمین سیب زمینی تازه خوراکی، فرآورده های متعدد خوراکی و صنعتی به بازار عرضه می گردد.

رتبه تولید سیب زمینی کشور در جهان

سیب زمینی یکی از محصولات زراعی مهم جهان است، در ١٢۵ کشور جهان کشت می شود و یک میلیارد نفر مصرف کننده دارد. نیمی از کل تولید جهانی آن ( ۳٢۴ میلیون تن در سال ٢۰١٢) در کشورهای در حال توسعه تولید شده است.

به گزارش سازمان خواربار جهانی، در سال ٢۰١٢ میلادی ایران در میان بیست کشور اول جهان در تولید این محصول، پس از فرانسه در مقام یازدهم قرار گرفت.

تنوع ارقام سیب زمینی

نام ارقام متنوع سیب زمینی تأیید شده با ویژگی های متناسب برای مصرف خوراکی: تازه خوری برای انواع پخت ، استانبولی – سالادی، صنایع تبدیلی: چیپس و خلال، پرک، و چندمنظوره در فهرست ارقام ثبت شده این محصول قرار دارد.