کشت ارگانیک

اساس کشت ارگانیک بر مدیریت صحیح خاک و محیط رشد گیاه و درخت نهاده شده است. هدف این است که در تغذیه گیاهان و درختان، تعادل بین عناصر مورد نیاز در خاک به هم نخورد و  نیازی به استفاده از سموم و آفت کش ها نباشد.

در کشت ارگانیک، به جای استفاده از کود شیمیائی، از کودهای طبیعی نظیر خاک برگ، جلبک و کودهای دامی و بیولوژیک استفاده می شود.

جایگاه کشت ارگانیک

کشاورزی ارگانیک در چارچوب اگرواکولوژی مطرح و بررسی می شود.

اگرواکولوژی یا بوم شناسی کشاورزی دانشی میان رشته ای از اصول و مفاهیم بوم‌شناسی و کشاورزی است.

بوم شناسی کشاورزی به حفاظت محیط زیست از خطرات کشاورزی سنتی و مرسوم  می پردازد.

از دهه ی ۷۰ میلادی، جنبش ارگانیک با تشکیل فدراسیون جهانی جنبش کشاورزی ارگانیک (IFOAM) به تدریج با استقبال جهانی روبرو  شده است

کشت ارگانیک در ایران

انجمن ارگانیک ایران در سال ۱۳۸۵ با هدف توسعه، آموزش و ترویج کشت ارگانیک در ایران تأسیس شده‌ است.

در سال ۲۰۱۴ ایران به جنبش جهانی ارگانیک پیوسته و در برنامه توسعه پنجم اختصاص ۲۵٪ از اراضی کشور به کشت ارگانیک پیش بینی شده است .

کشت ارگانیک و تناوب

اصول کشاورزی ارگانیک شامل، تناوب زراعی، مبارزه بیولوژیکی با آفات و وجین مکانیکی است.

هدف از تناوب زراعی حفظ پایداری ذخایر خاک با کشت محصولات مناسب و تقویت کننده است.

الگوی تناوب کشت برای نیاز غذایی هر محصول و میزان مواد مغذی برداشت شده از خاک توسط گیاهان کشت قبلی تعیین می شود.

برای مثال یک محصول پر مصرف برای ازت، پس از یک محصول ذخیره کننده ازت در خاک کشت می شود.

الگوها معمولأ شامل یک چرخه ی کشت محصول سبزی، محصول غلات و کود سبز است.

چرخه ی تناوب منطبق بر شرایط منطقه ی زراعی و شناخت نیازهای تغذیه ای هر یک از محصولات برنامه ریزی می شود.

با کشت گیاهان متفاوت علاوه بر تنوع میکروارگانیسم های خاک، جذب حشرات مختلف و ایجاد موازنه بیولوژیکی امکان پذیر می شود.

کشت ارگانیک و حفاظت از گیاهان

حفظ منابع طبیعی، تنوع زیستی و سلامت خاک از ارکان کشاورزی ارگانیک است.

کشاورزان ارگانیک تنها مجاز به مصرف کودها و سموم طبیعی هستند.

از جمله کودهای دامی و انواع کمپوست ها و سموم با منابع گیاهی (گیاه حشره کش) یا معدنی (سولفات مس).

در صورت نیاز به مبارزه با آفات و بیماری ها نیز به جای سموم و آفت کشهای شیمیائی، از آفت کش های طبیعی، شیوه های بیولوژیک کنترل با زنبورها و باکتریها و یا از ارقام مقاوم استفاده می شود.

رشد و تنوع گیاهان در مزارع ارکانیک به دلیل عدم استفاده از علف کش های صنعتی زیاد است.

مبارزه با علفهای هرز در کشت ارگانیک با استفاده از تناوب و انتخاب گیاهان با چرخه های رشد متفاوت، استفاده از مالچ (خاکپوش) و عملیات مکانیکی صورت می گیرد.

موکولهای آلی فرّار – VOC

گیاهان از یکدیگر بی خبر نیستند.

راه ارتباطی گیاهان از نوع سیگنال های مولکولی است. آنها از روی زمین و در خاک با یکدیگر در تماس هستند،

در سال ۱۹۸۳ شواتز و بالدوین Schultz and Baldwin دریافتند، زمانی که حشره برگهای درخت افرا می خورد، موادی از درخت در هوا پراکنده می شود.

اینها مولکول های آلی فرّار (Volatile Organic Compounds) از جنس الکل ها ، کتون ها، استرها و دارای رایحه اند که درختان مجاور و نیز حشرات شکارچی قادر به تشخیص آن هستند.

تحقیقات علمی نشان داده که گیاهان مانند انسان ها بر هم تأثیر می گذارند. یک مثال شناخته شده موادی است که از ریشه درخت گردو به خاک وارد می شود.

این مواد برای برخی گیاهان، از جمله گیاهان تیره بادمجان، سمّی است و مانع از رشد آنها می شود.

اخیرأ برای بررسی راه های ارتباطی گیاهان یک آزمایش بذر گیاه فلفل تند انجام شده است.

بذر گیاه فلفل تند در کنار گیاه رازیانه بهتر از گیاهان فلفل دیگر جوانه می زند. این در حالی است که همه ی راههای تماس هوایی، ریشه، و شبکه قارچی بین این گیاهان مسدود بوده است. به این ترتیب مونیکا گاگلیانو  Monica Gagliano  فرضیه ی احتمال ارتباط «کلیک صوتی » را در میان گیاهان مطرح نمود.

کشت مخلوط

یکی دیگر از روشها برای حفظ سلامت خاک و کنترل آفات و بیماریها، در کشاورزی ارگانیک، کشت توأم گیاهان مختلف است.

یک گیاه مناسب در همسایگی می تواند حشرات مفید را جذب کند. گیاهی دیگر قادر است یک حشره آفت را به تله بیاندازد یا دور کند.

گیاهان دافع آفات, بیماریها یا علفهای هرز می توانند به عنوان حشره کشهای بتانیکی عمل کنند.

بر اساس این اطلاعات، انتخاب گیاهان برای همجواری و تناوب در مناطق زراعی مختلف صورت می گیرد. گیاهان در همسایگی جاذب یا دافع یکدیگراند. گیاه همسایه در جذب مواد مغذی خاک و سهولت رشد ریشه  اثر دارد.

همچنین در رشد ساقه و برگ و سایه اندازی به صورت مثبت یا تشویق کننده یا منفی و دفع کننده تأثیر دارد.

فهرستی از این گیاهان که در مجاورت یکدیگر بهتر و سالم تر رشد می کنند وجود دارد.

نمونه های از این تأثیر کشت مخلوط سبزیجات:

• سیر مگس ریشه هویج را دفع می کند
• رازیانه شته ی لوبیا را دور می کند
• باقلا از برگخوار نخود جلوگیری می کند
• لوبیای رونده در کنار ذرت از قیم بی نیاز است
• توت فرنگی در کنار گل گاوزبان گرده افشانی بهتر دارد
• فلفل تند آفات گوجه فرنگی را دور می کند
• کلم ساقه ای برای گل شمعدانی سایه انداز است
• شاهی برای گوجه فرنگی و بسیاری سبزیجات نماتد را کنترل می کند

کشت ارگانیک و تنوع زیستی

در کشاورزی ارگانیک با کشت گیاهان متفاوت علاوه بر تنوع میکروارگانیسم های خاک، جذب حشرات مختلف و ایجاد موازنه بیولوژیکی امکان پذیر می شود.

در صورت نیاز به مبارزه با آفت ها نیز به جای بکارگیری سموم و آفت کشهای شیمیائی، از آفت کش های طبیعی، شیوه های بیولوژیک کنترل با زنبورها و باکتریها و یا از ارقام مقاوم به آفتها استفاده می شود.